Kahkahalar sizi korkutmasın ! Diğer insanlara birlikteyken, dışarıdayken kısacası sosyal ortamlarda gülünç duruma düşmekten mi korkuyorsunuz? Kendinizi komik duruma düşürmekle ilgili endişeleriniz olabilir. Zaman zaman herkes komik duruma düşebilir ve bu anlar geçicidir. Sizin için komik duruma düşmek bir kabustan farksız ise bu sosyal fobiniz olduğuna işaret edebilir.

Komik Duruma Düşmek Ne Demek?

Sosyal fobi, halk arasında buna gülünç duruma düşme korkusu, komik duruma düşme korkusu olarak da bilinmektedir. Bireylerin, diğerleri tarafından yargılanabileceği kaygısını taşıdığı, sosyal bir ortamda rezil olmaktan korktuğu ve bu korkunun sürekli ve belirgin derecede yaşandığı bir anksiyete bozukluğudur. Bu türden bir rahatsızlığı olan bireyler için diğer insanlarla etkileşime girmek, diğer insanların bulunduğu sosyal ortamlarda bir işi yapmaktan özellikle kaçınırlar. Bireylerin rezil olmak, küçük duruma düşmek gibi korkuları vardır. Bu korkular bireylerde kaçınma davranışlarını arttırır. Kişiler her ne kadar rezil olmaktan, gülünç duruma düşmekten korksalar ve kaçınsalar da istedikleri şey başarılı olmak ve diğerlerinin hayranlığını kazanmaktır. Sosyal fobisi olan kişiler elleri ve sesleri titreyecek ve bunu diğerleri fark edecek diye korktukları için topluluk önünde konuşmaktan, konuşmayı beceremedikleri düşünüleceği inançları yüzünden diğerleriyle iletişime geçmekten ve diğerleriyle birlikte yemek yemekten kaçınırlar. İnsanların kendileri hakkında olmadık yargılarda bulunacaklarını, aptal, kaçık, beceriksiz diye düşünecekleri gibi inanışları vardır. Belli bir seviyede olmak üzere hepimiz benzer durumlarda kaygılanabiliriz ve elimizden gelenin en iyisini yapmayı, herkesin bizi beğenmesini isteyebiliriz ve bu isteğimiz bizi daha da kaygılandırabilir. Bu bizim kişilik özelliğimiz de olabilir, daha içedönük bir karakterimiz olabilir ve hayatımızda önemli negatif etkileri yoksa problem değildir. Ama sosyal fobi de kişiler sosyal ortamlarda bulunmak, oranın yıldızı olmak istemelerine rağmen oradan kaçarlar. Gülünç duruma düşme korkusu yaşadığınız anlarda aşağıda belirtilen bir takım belirtileri kendinizde gözleyip gözlemediğinize dikkat ederek bu konuda fikir sahibi olabilirsiniz.

• Bedensel belirtiler; yüzün kızarması, nefes alamama,nefesin kesilmesi,titreme,ağız kuruluğu,ses kısılması ve titremesi, çarpıntı, baş ağrısı, göğsün sıkışması, karın ağrısı, mide bulantısı, baş dönmesi, görme duyusunda bulanıklık, ve terlemedir.
• Bilişsel belirtiler; komik duruma düşmek ile ilgili endişelendiğiniz anlarda aklınıza yetersiz olduğunuz, çirkin olduğunuz, beğenilmediğiniz, kaygılı olduğunuzu belli etmemeniz gerektiği, herkes bana hayran olmalı, mükemmel\hatasız olmanız gerektiği ya da kaygılanmamanız gerektiği gibi düşünceler geliyorsa.
• Davranışsal belirtiler; gülünç duruma düşme korkusu yaşadığınız ortamları bir an önce terk ediyor ya da böyle bir ortama girmiyorsanız, o ortamda mümkün olduğunca göz temasından kaçınıyorsanız, konuşulanları duymazdan geliyorsanız, o ortamlarda hayallere dalıp gidiyorsanız, o sırada alakasız şeyler düşünüyorsanız bu belirtiler size sosyal fobiniz olduğuna dair bir şeyler söylüyor demektir.

Sosyal fobisi olan kişiler bu kaygıyı 2 farklı halde yaşayabilirler.

1. Genel Sosyal Fobik Durum; bu durumda sosyal fobisi olan kişiler her sosyal ve toplumsal durumda bunu yaşarlar. Örneğin; adres sorma, toplu taşımada karşılıklı oturma, başkaları varken yemek yeme, yeni birisi ile tanışma, misafir ağırlama, üst statüden biriyle konuşma, başkalarının önünde konuşma, sosyal bir ortamda telefon görüşmesi yapma, sorulara cevap verme… Bu liste uzayıp gider ve hayatta yaşanabilecek ve diğer insanlarla iletişime girmeyi gerektiren her durum bu listeye eklenebilir.
2. Öznel Sosyal Fobi; bu durumda adından da anlaşılabileceği gibi yalnızca kişi için belirgin sosyal ve performans durumlarda ortaya çıkar. Genel sosyal fobilerde belirtilen durumlardan birisi de kişi için bu durumlardan birisi olabilir.

Gülünç duruma düşmemek için ne yapmalıyız?

Hayatta hepimiz komik bulunacağımız durumlara düşeriz ama eğer siz bundan aşırı derecede çekiniyorsanız sosyal fobiniz olabilir. Eğer bu durumdan aşırı rahatsız olmuyorsanız ama yine de çekiniyorsanız, kendinize şu soruları sorabilirsiniz; birisi kendini komik duruma düşürenler ile ilgili ben ne düşünüyorum? Onları sonradan hatırlıyor muyum ? Benim düşüncelerim onları etkiliyor mu? Bu sorular haricinde kendinize bir takım görevler belirleyin. Eğer yapmaktan çekindiğiniz bir davranış varsa bunu sizin için zor olsa da sergileyin. Başarırsanız kendinizi ödüllendirin çünkü bunu hakketiniz. Elinizden gelen her şeyi yaptınız fakat yine de bu endişenizi yenemediyseniz bu konuda bir ruh sağlığı uzmanından yardım almakta fayda vardır.

Gülünç Duruma Düşme Korkusunun Nedenleri Nelerdir?

Hemen her psikolojik rahatsızlık gibi sosyal fobide de kalıtımın getirdiği bir yatkınlık olabilmektedir ya da kişinin beyninde kimyasal ve elektriksel bozukluklar olabilir. Kişilik özellikleri de sosyal fobinin ortaya çıkmasında etkili olan bir faktördür. Bunun dışında anne ve babanın cezalandırıcı, kınayıcı, eleştirel, aşırı koruyucu ya da reddedici, katı ve duygusal yakınlıktan yoksun tutumları sosyal fobinin ortaya çıkmasında önemlidir. Kişiler, soru sorduklarında, kendilerinin iyi yanlarını sergilemek istediklerinde ayıplanıyorsa, bir ortamda öne çıkmak istemeleri azarlanmalarına neden oluyorsa sosyal fobi oluşabilir. Bilişsel olarak sosyal fobinin ortaya çıkması için bir altyapı varsa yaşanan bir olay da sosyal fobinin görülmesine ve yerleşmesine neden olabilir. Bu yaşanan olayın gerçekleştiği ortama benzer ortamlara kişiler aynı tepkiyi gösterebilir. Yaşanan olumsuz deneyimler de sosyal fobiye neden olabilir. Örneğin; Alay edilme, akran zorbalığına maruz kalma, çevresinin kendisi ile ilgili çirkin diye bahsetmesi, cinsel istismar, fiziksel istismar, ihmal olumsuz yaşantılardandır. Kişiler için sosyal fobi öğrenme yaşantıları sonucunda da oluşmuş olabilir. Ailede görülen davranışları öğrenir ve bunları sürdürür. Sosyal fobi görülen kişilerin, benlik oluşum süreçleri, benlik saygıları ve özgüven düzeylerinde de problemler vardır ve bu sosyal ortamlarda duyulan kaygı\korku ile ilişkilidir.

Komik Duruma Düşme Korkusu Testi Nedir?

Sosyal fobinin ölçülmesinde “Liebowitz Sosyal Kaygı Ölçeği” sıklıkla kullanılan bir ölçme aracıdır. Testte toplam 24 soru bulunur ve sorulara verdiğiniz cevaplar bu korkunun farklı sosyal durumlar için sizin hayatınızda kapladığı yer tespit edilir.

Rüyada Komik Duruma Düşmek

Bazı kuramcılar rüyalarımız bilinçdışımızın bir yansıması olduğunu söyler. Rüyanızda komik duruma düştüğünüzü görüyorsanız bu durum hayatta gülünç duruma düşme korkusu, endişesi yaşadığınız için olabilir. Rüyalarların hayatımızı kontrol etmesine izin vermek doğru bir davranış olmayacaktır. Sosyal fobisi olan bireylerin düşüncelerinde bazı çarpıklıklar olur. Bu kişiler;

• Ya hep ya hiç tarzı katı bir düşünceye sahiptirler
• Olayları aşırı biçimde genellerler ve hep aynı olayın olacağına inanırlar
• Niyet okuma yaparlar
• Düşüncelerinde gereklilik kipleri hakimdir. “Yapmalıyım, mükemmel olmalıyım,kaygılanmamalıyım vs.”
• Değerlendirmek yaparken olumsuza odaklanırlar. Kendilerinin de hep olumsuz yanlarını görür ve eleştirirler.
• Felaketleştirme ve ya küçültme yaparlar.
• Kararlarında duygular hakimdir.
• Etiketleme yapmaya eğilimlidirler.
• Kendilerinden mükemmellik beklerler. Ancak böyle sevilebileceklerini düşünürler.
• Başarı ve başarısızlıkların nedenlerini doğru analiz edemezler.
• İnsanların kendileri hakkında hep olumsuz düşünceleri olduğuna inanırlar.
• Özgüven konusunda problemleri vardır.

Sosyal fobiye eşlik eden diğer psikolojik rahatsızlıklar nelerdir?

• Panik atak
• Fobik rahatsızlıkların diğer türleri
• Alkol ve madde kötüye kullanımı
• Depresyon
• Anksiyete bozukluğu

Gülünç Duruma Düşme Tedavisi

Gülünç duruma düşme korkusu tedavisi yüksek oranda başarı sağlayan psikolojik rahatsızlıklardandır. Sosyal fobi tedavisinde multidisipliner bir çalışma yürütülmelidir. En etkili tedavi yöntemi ilaç tedavisi ve psikoterapinin birlikte yürütülmesidir. Fobilerin tedavisinde bilişsel davranışçı terapi en etkili terapi yöntemlerinin başında gelir. Kişilerin diğer insanların kendileri hakkında olumlu duyguları olmasına yönelik aşırı istekleri vardır, sosyal ortamda uygunsuz davranacaklarını düşünürler ve kendilerinin yetersiz olduklarına inanırlar. Bu sebeplerle reddedilmek, aşağılanmaktan ve küçük düşmekten korku duyarlar. Bilişsel terapi bireylerin yüksek standarlarına, bilişsel çarpıtmalarına, mükemmelliyetçi düşüncelerine odaklanır. Bunlar olumsuz otomatik düşüncelerdir. Hedef çarpık düşünceleri olumlu ve gerçekçi düşüncelerle değiştirmektir.Bilişsel-davranışçı terapi haricinde bilişsel terapi ve davranışçı terapiler kullanılır. Sayılan terapiler de danışanın sürecin içinde olması, aktif olması çok önemlidir. Psikolog/psikolojik danışman ile birlikte problem üzerine çalışmalıdır. Bahsedilen terapiler de danışanlara sosyal hayat içerisinde yapmaları için ödevler verilir, terapi odasında alıştırmalar yapılır ve danışanın evde yapması gereken alıştırmalar da vardır. İlaç tedavisi (Unutulmamalıdır ki ilaçlar bir uzman /psikiyatrist kontrolünde alınmalıdır.)tek başına yeterli değildir, gerçekleştirilen psikolojik tedaviyi kolaylaştırıcıdır. Genellikle SSRI’lar (selektif serotonin geri alım inhibitörü) kullanılır. Kullanılan ilaçlar; Doksepin, İmipramin, Nefazodon,Paroksetin,Venlafaksin,Benzodiazepin,Monoamin oksidaz inhibtörleri ve Beta adrenerjik blokörlerdir. Belirtilen psikolojik terapi yaklaşımları haricinde sosyal fobinin kaynağına bağlı olarak EMDR terapisi de kullanılabilir. Travmatik yaşantılar da sosyal fobiye neden olabilmektedir. Bu travmatik yaşantının etkilerinin ortadan kaldırılması da sosyal fobinin ortadan kaldırılmasını sağlayabilir. EMDR terapisinin uygulanmasına başvurduğunuz ruh sağlığı uzmanı sizinle gerçekleştirdiği görüşmelerden sonra karar verir. Direkt olarak EMDR terapisi uygulanmaz.